Twee lockdowns, duizenden doden en een historische krimp van de economie. 2020 is een jaar dat Nederland graag wil vergeten, maar niet snel zal vergeten.
In het kort
Het coronavirus sloeg een forse deuk in de Nederlandse economie.
Vergeleken met andere landen viel de economische schade nog mee.
Maar het virus is, op de valreep van 2021, nog niet bedwongen.
Een paar weken, meer niet, had het coronavirus half maart en begin april nodig om de economie in het honderd te laten lopen. Aanvoerlijnen raakten verstoord, grote delen van de handel vielen stil, mensen gingen massaal thuiswerken en cafés en restaurants moesten de deuren sluiten.
Het resultaat van de gebeurtenissen in het voorjaar was een economische krimp van historische omvang. De zomer bracht stevig herstel, maar effende mede door de afgenomen angst voor het virus ook het pad voor de tweede coronagolf, die het land in het najaar trof.
De economische crisis kwam niet bij iedereen en in alle delen van de economie even hard aan. Jonge werknemers met flexibele contracten en ondernemers in zwaar getroffen branches zoals de horeca werden verhoudingsgewijs hard geraakt.
Voor werknemers in vaste dienst vielen de gevolgen vaak mee, ook omdat het kabinet met een niet eerder gezien steunpakket bedrijven te hulp schoot, waardoor massale ontslagen voorkomen konden worden. Fysieke winkels hadden het zwaar, onlinewinkels beleefden een topjaar.
Nieuwe dreun
Op de valreep van 2021 zijn de zorgen nog niet voorbij. Vanwege het stijgende aantal ziekenhuisopnames en het toegenomen aantal besmettingen kondigde het kabinet een week geleden een nieuwe lockdown af. Die geeft de economie opnieuw een dreun.
Tegelijk is er hoop. Deze week keurde het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) het Pfizer-vaccin goed. Maar dat werd overschaduwd door zorgelijke berichten uit het Verenigd Koninkrijk, waar een besmettelijkere variant van het virus om zich heen grijpt.
Twaalf maanden geleden had niemand een idee wat er op ons afkwam. Een terugblik op een bizar jaar in twaalf grafieken:
Economie
Met een krimp van 8,5% bepaalde het tweede kwartaal het lot van 2020. De groei in het derde kwartaal kon dat niet compenseren. Het vierde kwartaal eindigt door de tweede golf ook in de min. Voor heel 2020 rekent het Centraal Planbureau (CPB) op -4,2%.https://localfocuswidgets.net/5fe1b463cd1d3
Overheidssteun
Met miljarden steun voor ondernemers voorkomt het kabinet massale ontslagen en faillissementen. De NOW-regeling, een tegemoetkoming in de loonkosten, is onderdeel daarvan. Volgens de Algemene Rekenkamer gaat het in totaal om meer dan €45 mrd.https://localfocuswidgets.net/5fe100da250ba
Daarvoor moet het kabinet geld lenen. Maar voor de schatkist had de crisis op een slechter moment kunnen komen. Nederland krijgt geld toe als het leent, en het uitgangspunt was gunstig. De Italiaanse schuld was in 2019 als percentage van het bbp al ruim 2,5 keer zo hoog.https://localfocuswidgets.net/5fe0fc449c6ba
Werkgelegenheid
Het aantal faillissementen is opvallend veel lager dan in 2019. De werkloosheid bevindt zich op het niveau van niet-crisisjaar 2017. Economen waarschuwen dat dit niet zo zal blijven. Als de pandemie afzwakt en de steun wordt afgebouwd, zullen veel bedrijven alsnog omvallen.https://localfocuswidgets.net/5fe1b19563817
Ook de werkloosheid zal volgens het CPB in 2021 verder oplopen. Dit jaar waren de klappen oneerlijk verdeeld. Jongere werknemers en mensen met flexibele contracten verloren eerder hun baan dan werknemers met vaste contracten.https://localfocuswidgets.net/5fe10b91d935e
Consumenten
De gebeurtenissen misten hun uitwerking op het vertrouwen van consumenten niet. Dat had voor de coronacrisis al betere tijden gekend en ging in april fors onderuit, al werd de score uit de wintermaanden van 2013 (-41) niet geëvenaard.https://localfocuswidgets.net/5fe1b5bfbf8d9
Vooral in de eerste weken na de start van de ‘intelligente lockdown’, half maart, waren consumenten voorzichtig en de winkelstraten leeg. De eerste fase van de coronacrisis is duidelijk zichtbaar in de afname van het aantal pinbetalingen. Later neemt de angst voor het virus af.
Lage spaarrente of niet, het geld dat consumenten niet uitgaven, belandde op spaarrekeningen. Tussen maart en november groeide het spaarvermogen van Nederlandse huishoudens volgens De Nederlandsche Bank (DNB) met een kleine €30 mrd.https://localfocuswidgets.net/5fe10c601c3d9
Verkeer
Thuiswerken had vooral in de eerste drie maanden van de crisis impact op de files. Het aantal auto’s op de weg nam fors af. Later nam het aantal weer toe, maar bleef in dit voorbeeld van de A10 bij de Amsterdamse Zuidas onder de aantallen van 2019.https://localfocuswidgets.net/5fe1b9f617e60
Nederland ging massaal zoomen . Dankzij de vergevorderde digitalisering konden miljoenen mensen thuiswerken. In Nederland had vorige jaar 98% van de huishoudens thuis snel internet en 89% toegang tot mobiel internet, in Italië was dat volgens Eurostat maar 84% en 50%.https://localfocuswidgets.net/5fe1b9243b8fc
Het was in het voorjaar ook opvallend stil in de lucht. De afwezigheid van toeristen en zakenmensen zorgde in april voor een decimering van het aantal vliegbewegingen op Schiphol. Aan de cijfers is te zien dat de pandemie voor het vliegverkeer nog niet voorbij is.https://localfocuswidgets.net/5fe22c6cd6ccd
Beurs
De stemming op de beurs is beter, al is de vrees voor nieuwe complicaties groot. De AEX heeft de coronadip uit het voorjaar achter zich gelaten en is terug op het niveau van februari, voor de paniek toesloeg. Of de beurs daarmee het nieuwe jaar ingaat, zal de komende weken blijken.
